دستور زبان جامع ترکی

Transkript

1 دستور زبان جامع ترکی نویسنده : مناسب برای : دانشجویان و عالقه مندان به زبان ترکی داوطلبان آزمون TÖMER عالقه مندان به تدریس زبان ترکی 1

2 پیش گفتار چند سالی است که در کشور ما با توجه به گسترش روابط میان ایران و ترکیه نیاز به تالیف چنین کتابی احساس می شود. از آنجایی که نیاز خیلی از دانشجویان و زبان آموزان دستور زبان جامع زبان ترکی است بر آن شدم تا کتابی را در این زمینه بنویسم. امید است مورد قبول خوانندگان محترم این مرز و بوم قرار گیرد. زبان ترکی زبان پسوندهاست. یعنی تقریبا همه چیز در آن در جایگاه پسوند قرار می گیرد. مثال در فارسی می گوییم در خانه از خانه به خانه و... اما در ترکی می گوییم خانه در evde خانه از evden خانه به eve و پسوند بالفاصله بعد از اسم می آید. هم وطنان گیالنی ما نیز مانند ترکها پسوند را بعد از اسم می آورند. شاید بتوان گفت ترکی از آسان ترین و در عین حال باقاعده ترین زبان های زنده ی دنیاست. سادگی این زبان جایی برای فارسی زبان ها به اوج خود می رسد که در زبان ترکی حدود ۰۱۱۱ لغت فارسی ۰۰۱۱ لغت فرانسه و ۰۰۱۱ لغت عربی وجود دارد و این لغات وارد زبان فارسی نیز شده اند. مانند کاربراتور رادیاتور و... و یا کلماتی مانند سالم تشکر و.... کتاب حاضر همچنین برای استادان عزیزی که ترکی را بلدند اما نمی دانند ساختار دستوری آن چگونه است مناسب می باشد. زیرا که مرجع بسیار خوبی برای مطالبی است که می خواهند آنها را درس بدهند. چرا که کسانی هستند که کامال مسلط به این زبان صحبت می کنند اما درس دادن را نمی دانند و می خواهند از یک جایی شروع به تدریس کنند. در پایان از تمام کسانی که در تهیه چاپ و توزیع این کتاب به من یاری رساندند کمال تشکر را دارم. بدیهی است این کتاب نیز مانند سایر کتاب ها خالی از اشکال و لغزش نیست. خوانندگان عزیز می توانند انتقادات پیشنهادات و نظرات اصالحی خود را از طریق آدرس پست الکترونیکی زیر با اینجانب در میان بگذارند. با آرزوی موفقیت روزافزون برای شما زبان آموزان این مرز پرگوهر 2

3 سخنی با شما خواننده ی محترم با آرزوی موفقیت ب کتاب را مطالعه کنید و در صورتی که از آن رضایت کافی داشتید به عنوان حق التالیف مبلغ ۰۱۱۱ تومان به شماره ی کارت زیر واریز نمایید تا قوت قلبی برای نویسنده در تالیفات بعدی اش باشد. بدیهی است که اگر این اثر مورد رضایت شما قرار نگرفته هیچ گونه دینی به اینجانب نخواهید داشت. بانک پاسارگاد با تشکر از شما به زودی از این نویسنده منتشر می شود: خودآموز مکالمات روزمره ی ترکی فرهنگ لغت ترکی به فارسی 3

4 فهرست مطالب فصل اول - الفبا... ۲۱ ۰۱... (şapka) عالمت ^ ۰۱... عالمت برش işareti) (kesme قانون هماهنگی حروف صدادار... ۰۱ قانون هماهنگی حروف بی صدا... ۰۱ تفاوت گفتار و نوشتار... ۰۱ فصل دوم - اسم... ۱۲ پسوندهای اسمی مهم در زبان ترکی... ۰۰ ۰( پسوند جمع )ها(...۰۰ ۰( پسوند پرسشی...۰۱ ۱( پسوند جایگاهی )در(... ۰۱ ۱( پسوند جدایی )از(...۰۰ ۰( پسوند متممی )به(...۰۱ ۱( پسوند مفعولی )را(...۰۰ ۷( پسوند همراهی )با(...۰۱ ۰( پسوند فاصله )تا(...۱۱ پسوند برای...۱۰ پسوند های مقایسه ای gibi )مثل مانند( و kadar )به اندازه ی(...۱۰ پسوند به غیر از به جز... ۱۰ 4

5 پسوند های مالکیت...۱۱ عدد... ۱۱ اعداد ترتیبی... ۱۷ اعداد توزیعی... ۱۰ ریاضیات و اعداد... ۱۱ ساعت... ۱۱ پسوند های )قبل( önce و )بعد( ۱۰...sonra ۱۰... پسوندهای )قبل از( -den önce و )بعد از( -den sonra موصوف و صفت... ۱۰ مضاف و مضاف الیه... ۱۱ موقعیت های جغرافیایی... ۱۷ جهت ها... ۱۷ صفت برتر و صفت برترین... ۱۰ پیشوندهای daha و ۱۰...en پسوند "هم"...۱۱ ۰۱... پسوندهای -lik/-lık/-luk/-lük پسوند "دارای" ۰۰...-li/-lı/-lu/-lü پسوند "بدون" ۰۰...-siz/-sız/-suz/-süz پسوند "وقتی که" ۰۰...-(y)ken پسوند ۰۱...-ki 5

6 حالت های تاکیدی ۰۰...pekiştirme ۰۱...-ce/-ca/-çe/-ça ۰۰...-e/-a/-ye/-ya göre پسوند پسوند حروف ربط ۰۰...ortaçlar ۰۱...-sel/-sal ۰۱...-daş/-taş پسوند پسوند پسوند فاعل ساز ۱۱...-ci/-cı/-cu/-cü/-çi/-çı/-çu/-çü پسوند تصغیر ساز...-cik/-cık/-cuk/-cük/-çik/-çık/-çuk/-çük ۱۱ ضمیر انعکاسی ۱۰...(kendi) ضمیر دوجانبه ۱۱...(birbiri) ۱۱... پسوند -cil/-cıl/-cul/-cül ۱۱...-den/-dan/-ten/-tan beri ۱۱...-den/-dan/-ten/-tan itibaren پسوند اسمی پسوند اسمی سوال و جواب... ۱۱ فصل سوم - فعل... ۶۶ مصدر... ۱۱ فعل بودن ۱۱...imek زمان حال ساده ۷۰...şimdiki zaman زمان گذشته ی ساده ۷۱...belirli geçmiş zaman گذشته ی ساده ی فعل بودن ۷۷...idi 6

7 زمان آینده ی ساده ۷۱...gelecek zaman آینده ی ساده ی فعل بودن ۰۰...olacak ماضی نقلی ۰۰...belirsiz geçmiş zaman حالت گذشته ی نقلی فعل بودن ۰۰...imiş وجه التزامی ۰۰...istek kipi وجه امری ۱۱...emir kipi زمان گذشته ی استمراری kipi) ۱۰...şimdiki zaman (hikaye ماضی بعید...۱۱ ۱۱... ماضی استمراری نقلی kipi) şimdiki zaman (rivayet آینده در گذشته kipi) ۱۰...gelecek zaman (hikaye آینده در گذشته ی نقلی kipi)...۰۱۱ gelecek zaman (rivayet زمان گسترده ی فعل ۰۱۰...geniş zaman گذشته ی ساده ی زمان گسترده kipi) ۰۱۱...Geniş zaman (hikaye گذشته ی کامل زمان گسترده kipi) ۰۱۱...Geniş zaman (rivayet فعل شرطی...۰۰۱ حالت شرطی فعل بودن ۰۰۰...ise گذشته ی حالت شرطی فعل بودن...iseydi ۰۰۰ فعل داشتن ۰۰۱...sahip olamk فعل توانستن ۰۰۷...yeterlik فعل باید ۰۰۱...gereklilik 7

8 زمان حال مستمر )ملموس( ۰۰۱...-mekte/-makta olmak فعل در شرف... بودن...-mek/-mak üzere olmak ۰۰۱ فعل الزم و متعدی ۰۰۱...ettirgen fiil ۰۱۱...edilgen fiil فعل معلوم و مجهول فعل انعکاسی ۰۱۰...dönüşlü fiil فعل کمک کننده fiil) ۰۱۱...(yardımcı فصل چهارم - پسوند های فعلی... ۲۱۴ پسوندهای اسم سازی...adlaştırma ۰۱۱ سایر حالت های فعل باید... ۰۱۷ پسوندهای فعلی بعد از/قبل از...D I kte n sonra/me de n önce ۰۱۷ پسوند فعلی ۰۱۰...-ken ۰۱۰...-ip/-ıp/-up/-üp/-yip/-yıp/-yup/-yüp ۰۱۱...-meyip/-mayıp پسوند پسوند ۰۱۱... پسوند -meden/-madan ۰۱۱...-erek/-arak/-yerek/-yarak/-meyerek/-mayarak ۰۱۱ e... -e /...-meye... -meye پسوند پسوند پسوندهای ۰۱۰...-mE k için/-me k üzere/-me... için/-me... üzere پسوند...-esi/-ası ۰۱۰ پسوند ۰۱۰...-ince/-ınca/-unca/-ünce/-yince/-yınca/-yunca/-yünce پسوندهای ۰۱۰...-meyince/-mayınca 8

9 پسوندهای فعلی...-diği/-dığı/-duğu/-düğü/-mediği/-madığı ۰۱۰ ۰۱۱...-D İ ği nd E n beri ۰۱۱...-(y)E li /-me ye li ۰۱۱...-D İ... (y)e li پسوند فعلی پسوند فعلی پسوند فعلی ۰۱۰...-D İ ği için/me di ği için ۰۱۰...-D İ ği zaman/me di ği zaman ۰۱۰...-D İ ği nde /me di ği nde ۰۱۱...-D İ ği sırada/me di ği sırada پسوند پسوند پسوند پسوند ۰۱۱ پسوندهای فعلی...-ecek/-acak/-yecek/-yacak/-meyecek/-mayacak ۰۱۷...-(y)E ce ği zaman/-me ye ce ği zaman ۰۱۰...-(y)E ce ği sırada/-me ye ce ği sırada پسوند پسوند ۰۱۰... پسوندهای فعلی...E ce ği ne -D İ ği ne... ۰۱۰... پسوند فعلی...E r...me z پسوند فعلی...-D İ kçe /-me di kçe ۰۱۱ ۰۱۱... پسوند فعلی kadar(dek) (y)e ne kadar(dek) /(y)i nce ye پسوند های -D E n dolayı/nedeniyle/yüzünden... ۰۰۱ پسوند...-a/-e rağmen/karşın ۰۰۱ پسوند...-D İ ği halde ۰۰۱ پسوند فعلی...-en/-an/-yen/-yan/-meyen/-mayan ۰۰۰ پسوند فعلی...-mE kte olan ۰۰۰ پسوند فعلی...-mE kte olduğu ۰۰۰ 9

10 پسوند فعلی -me di ği...-(y)i p... ۰۰۰ پسوند فعلی -me ye ce ği...-(y)i p... ۰۰۰ پسوند فعلی...-mE ksi zi n ۰۰۰ فصل پنجم - ساختن اسم از فعل... ۲۵۱ ۰۰۱...-me/-ma ۰۰۱...-iş/-ış/-uş/-üş ۰۰۱...-gi/-gı/-gu/-gü پسوندهای اسم ساز پسوندهای اسم ساز پسوندهای اسم ساز پسوند های صفت ساز -gin/-gın/-gun/-gün/-kin/-kın/-kun/-kün...۰۰۰ ۰۰۱...-ti/-tı/-tu/-tü ۰۰۷...-i/-ı/-u/-ü ۰۰۷...-miş/-mış/-muş/-müş پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز ۰۰۰...-im/-ım/-um/-üm پسوند اسم ساز ۰۰۱...-ki/-kı/-ku/-kü پسوند اسم ساز ۰۰۱...-it/-ıt/-ut/-üt ۰۰۱...-in/-ın/-un/-ün ۰۱۱...-geç/-gaç/-giç/-gıç/-guç/-güç ۰۱۱...-ik/-ık/-uk/-ük ۰۱۱...-er/-ar/-ir/-ır/-ur/-ür ۰۱۰...-mez/-maz پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز...-ecek/-acak ۰۱۰ 10

11 ۰۱۰...-cek/-cak/-çek/-çak ۰۱۱...-ce/-ca/-çe/-ça پسوند اسم ساز پسوند اسم ساز پسوند صفت ساز...-ken/-kan/-gen/-gan ۰۱۱ پسوند اسم ساز...-ek/-ak ۰۱۱ پسوند صفت ساز و اسم ساز...-dik/-dık/-duk/-dük ۰۱۱ پسوند اسم ساز ۰۱۰...-di/-dı/-du/-dü پسوند اسم ساز و صفت ساز ç-... ۰۱۰ ۰۱۰...-ici/-ıcı/-ucu/-ücü ۰۱۱...-men/-man پسوند صفت ساز و اسم ساز پسوند صفت ساز و اسم ساز فصل ششم - ساختن فعل از اسم... ۰۱۷ فصل هفتم - جمله... ۰۷۰ به همراه پیوست ۲- کاربرد حروف اضافه افعال... ۲۱۴ پیوست ۱- افعال مهم و پرکاربرد زبان ترکی... ۲۱۱ منابع و ماخذ... ۰۱۰ 11

12 Birinci Bölüm : Alfabe فصل اول : الفبا الفبای ترکی شامل ۰۱ حرف است که به شرح زیر می باشد. ا / ا E e د D d چ Ç ç ج C c ب B b آ A a ای )خشن( I ı ه H h یوموشاک گ Ğ ğ گ G g ف F f ن N n م M m ل L l ک K k ژ J j ای İ i ش Ş ş س S s ر R r پ P p ا )نرم( Ö ö ا O o ز Z z ی Y y و V v او )نرم( Ü ü او U u ت T t چند نکته : ۰. تمام حروف باال تلفظشان مشخص است و جلوی آنها نوشته شده است. در ترکی تمام حروف یک صدا بیشتر ندارند و تنها حرفی که دو صدا دارد e می باشد که گاهی صدای ا و گاهی صدای ا دارد. ۰. سه حرف w,x,q در ترکی نیستند. بنابراین اگر کلمه ای دیدیم که یکی از این سه حرف در آن استفاده شده است آن کلمه قطعا خارجی است..۱ شش حرف ç, ş, ğ, ı, ö, ü در التین نیستند ولی در ترکی وجود دارند. ۱. تلفظ دو حرف "خ" و "ق" در ترکی استانبولی وجود ندارد و به جای آنها به ترتیب از h و k استفاده می شود. به عنوان نمونه کلمه ی "خاقان" به صورت hakan نوشته می شود. ۰. حرف یوموشاک گ ğ می دهد. مانند: )به معنای گ نرم( اگر با حروف صدادار نرم بیاید صدای "ی" öğrenci ا یرنجی )دانش آموز( öğretmen ا یرتمن )معلم( değil د ییل )نیست( eğitim ا یی تیم )آموزش( و اگر با حروف صدادار خشن بیاید تلفظ نمی شود. فقط کمی باعث کشیده شدن حرف صدادار 12

13 قبل از خود می شود. مانند: )روغن( یا yağ )کوه( دا dağ )فراهم کردن( سا الماک ( sağlamak الک الکپشت ) با ا bağa عالمت ^ (şapka) : این عالمت در ترکی امروز به ندرت دیده می شود )مانند تشدید ) و فقط در متون قدیمی و ادبی وجود دارد. این عالمت روی حروف صدادار قرار می گیرد و باعث کشیده شده تلفظ آن می شود. کاربردهای آن به شرح زیر است: ۰( تمایز معنایی : )هنوز( Hâlâ )عمه( Hala )شورا( Şûra )اینجا( Şura )جهان( Âlem )پرچم( Alem )سود( Kâr )برف( Kar ۰( برای خشن تلفظ کردن کلمات فارسی و عربی که وارد زبان ترکی شده اند. )قصه( Hikâye )مجرد( Bekâr )گویا( Gûya )باد( Ruzgâr )دارو( İlâç )الزم( Lâzım ۱( برای جلوگیری از اشتباه معنایی در زمانی که پسوند i کار می رود( به کلمه اضافه می شود. )که برای مضاف و مضاف الیه به )تاریخی( Tarihî )علمی( İlmî İlmî kitap İnsan ilmi کتاب علمی علم بشر Tarihî yazı İran Tarihi نوشته ی تاریخی تاریخ ایران 13

14 (ek) از : : عالمت برش İşareti) (Kesme برای جدا کردن پسوند )۰ اسامی خاص isimler) (özel Türkiye de )از تهران( Tahran dan )در ترکیه( )به عایشه( Ayşe ye )احمد را( Ahmet i )۰ اعداد (sayılar) Saat 5 te burada ol. )در ساعت ۰ اینجا باش( 1998 de babsını kaybetti. )در سال ۰۱۱۰ پدرش را از دست داد( )۱ اختصارات (kısaltmalar( *TC nin **KDV den ***THY de )متعلق به جمهوری ترکیه( )از مالیات بر ارزش افزوده( )در خطوط هوایی ترکیه( * مخفف Türkiye Cumhuriyeti ** مخفف Katma Değer Vergisi *** مخفف Türk Hava Yolları قانون هماهنگی حروف صدار: این قانون مهم ترین و اصلی ترین قانون زبان ترکی است که می توانم آن را ستون فقرات این زبان بدانم. مشکل اصلی زبان آموزان ندانستن این قانون ساده است. بسیاری از کسانی که ترکی را با تلویزیون و موسیقی یاد می گیرند و حتی کسانی که سالها در ترکیه و در محیط این زبان را صحبت می کنند از وجود چنین قانونی بی خبرند. بنابراین می توان تصور کرد که تا چه حد آموختن این قانون مهم است. A, E, I, İ, O, Ö, U, Ü در زبان ترکی ۰ حرف صدادار وجود دارد. این حروف بر اساس قانونی با هم هماهنگ می شوند. ı, i, u, ü باریک (dar) هستند. حروف a, e, o, ö پهن (geniş) و حروف 14

15 خشن (kalın) نرم (ince) e و حروفی که نقطه دارند (düz) صاف گرد (yuvarlak) a ı o u e i ö ü a و حروفی که نقطه ندارند (ı,o,u) از نظر تلفظی خشن هستند. (i,ö,ü) از نظر تلفظی نرم هستند. نکته: کلمه ی kalın ضخیم و خشن مناسب تر هستند. ince ظریف معنی می دهد. اما در زبان فارسی کلمات نرم و هماهنگی حروف صدادار: در کلمات اصیل ترکی اگر اولین حرف صدادار خشن باشد بقیه ی حروف صدادار نیز خشن اند و اگر اولین حرف صدادار نرم باشد بقیه نیز نرم هستند. مانند: Balık )ماهی( Kedi )گربه( Odun )هیزم( Bölüm )قسمت( Olsa )اگر باشد( )زیبا خوشگل( Güzel اما همیشه و همه جا این قانون صدق نمی کند. مانند: )قلم( Kalem )کتاب( Kitap )کباب( Kebap )ژنراتور( Jeneratör دلیل این عدم هماهنگی این است که کلمات کتاب و قلم عربی هستند کلمه ی ژنراتور فرانسه و کلمه ی کباب فارسی است. در صورتی که باال توضیح داده شد که در کلمات اصیل ترکی این قانون صدق می کند و در مورد کلمات خارجی لزوما این قانون صحت ندارد. شاید برای خواننده این سوال پیش بیاید که اگر در بعضی از کلمات این قانون صدق کند و در برخی دیگر نه یادگیری این قانون چه لزومی دارد پاسخ این است که در انتخاب پسوندهای اسمی مناسب )در فصل دوم مفصل توضیح داده می شود( اساس کار این قانون می باشد. چند استثنا : کلمات زیر همگی ترکی هستند اما قانون هماهنگی حروف صدادار در آنها صدق نمی کند. دلیل آن هم گذر زمان و اختالط لحجه های شرق و غرب است. مانند: )سیب( Elma )برادر( Kardeş 15

16 )باور کردن( İnanmak )کدام( Hangi )برادر بزرگتر( Abi )مادر( Anne نکته: کلمه ی Abi در واقع به شکل Ağabey ی آوایی به شکل Abi درآمده است. بوده است که به مرور زمان به دلیل پدیده ها قانون هماهنگی حروف بی صدا: این قانون نیز جز قوانین مهم زبان ترکی می باشد که مانند قانون هماهنگی حروف صدادار عده ی زیادی از زبان آموزان از آن بی خبرند. این قانون شامل دو بخش می باشد: الف( بی واک شدن ب( واکدار شدن غیر از ۰ حرف صدادار (Ü,A),E,I,İ,O,Ö,U سایر حروف بی صدا هستند شامل: B, C, Ç, D, F, G, Ğ, H, J, K, L, M, N, P, R, S, Ş, T, V, Y, Z حروف بی صدا نیز به دو گروه واکدار و بی واک تقسیم می شوند. )۲ حروف بی واک : ۰ حرف f, s,t, k, ç, ş, h, p )فیستیک چی شاهاپ به معنای شهاب پسته فروش( بی واک هستند. یعنی صدای قوی ای ندارند. )۱ حروف واک دار: سایر حروف واکدار هستند شامل y, b, c, d, g,ğ, j, l, m, n, r, v,.z الف( بی واک شدن: اگر کلمه ای به حرف بی صدای بی واک (p,f),s,t,k,ç,ş,h ختم شود چنان که پسوندی به آن کلمه اضافه شود و آن پسوند (ek) با یکی از حروف,d c شروع شود در آن صورت,d c به ترتیب به,t ç تبدیل می شود. یعنی به معادل بی واک خود تبدیل می شوند. مانند: Kitap+da Kitapta Savaş+dan Savaştan )در کتاب( )از جنگ( )ماهی گیر( Balık+cı Balıkçı )فارسی( Fars+ca Farsça 16

17 ب( واکدار شدن: اگر کلمه ای به یکی از چهار حرف بی واک (t,ç),p,k ختم شود اگر پسوندی به آن اضافه شود که آن پسوند با حرف صدادار شروع شود این چار حرف به ترتیب به (d,c),b g/ğ, تبدیل می شوند. یعنی به معادل واکدار خودشان تبدیل می شوند. مانند: Cep+i Cebi )جیب را( Uçak+a Uçağa )به هواپیما( )بال من( Kanat+ım Kanadım )جوان هستم( Genç+im Gencim اگر قبل از k حرف n بیاید k به g تبدیل می شود. مانند: )رنگ را( Renk+i Rengi )صمغ را( Pelesenk+i Pelesengi در این مورد استثنائاتی هم وجود دارد. مانند: Park,)پارک( Sap,)دسته( Et,)گوشت( Top Kat,)توپ(,)طبقه( Tüp )شلوار جین( Kot,)ساعت( Saat,)چهل( Kırk,)مو( Saç )کپسول( همانطور که می بینید اکثر این اسامی تک سیالبی هستند و هیچ تغییری نمی کنند. *نکته: در زبان ترکی هیچ کلمه ای )چه ترکی اصیل چه خارجی وارد شده در ترکی( به هیچ یک از حروف,b,c,d g ختم نمی شود و به جای آنها,p,ç,t k معادل های بی واکشان استفاده می شود. مانند: Ahmet )احمد( Pirinç )برنج( Renk )رنگ( Kitap )کتاب( برخی کلمات التین که وارد زبان ترکی شده اند و به حرف مستثنی می باشند. مانند: -log ختم می شوند از این قاعده )باستان شناس( Geolog شناس( )زمین Sosyalog شناس( )جامعه Arkeolog 17

18 )روان شناس( Psikolog )زبان شناس( Filolog )زیست شناس( Biolog کلمات ad )اسم( و hac شوند. )حج( برای جلو گیری از اختالط معنایی به این شکل نوشته می )اسب( at )اسم( ad )صلیب خاج ) haç )حج( hac *نکته: گاهی در افزودن یک پسوند به اسم در صورتی که آن پسوند با حرف صدادار شروع شود یک حرف صدادار از اسم برداشته می شود. مانند: )دلم( gönlüm )دل( gönül+üm )عکسم( resmim )عکس( resim+im )مشکلم( sornum )مشکل( sorun+um )پسرم( oğlum )پسر( oğul+um )متن را( metni )متن( metin+i şehir+im karın+ım ağız+ım şehrim )شهر( karnım )شکم( ağzım )دهان( )شهرم( )شکمم( )دهانم( )فکرم( fikrim )فکر( fikir+im boyun+um kayıt+ım boynum )گردن( kaydım )ثبت نام( )گردنم( )ثبت نامم( )بینی ام( burnum )بینی ) burun+um )امرم( emrim )امر( emir+im )اسمم( ismim )اسم( isim+im 18

19 تفاوت گفتار و نوشتار: بی شک در هر زبانی تفاوت بین گفتار و نوشتار وجود دارد. در ترکی نیز هر چند اندک اما تفاوت هایی وجود دارد. این تفاوت ها بیشتر به خاطر گذر زمان آب و هوا تغییرات خلق و خو و ارتباطات پدید می آیند. مثال در فارسی می گوییم من میام ولی می نویسیم من می آیم. چند نمونه: نوشته می شود گفته می شود burada/şurada/orada burda/şurda/orda nerede? nerde? bir dakika bi dakka hiç birşey hiç bi şi gideyim gidim bakayım bakım gideceğim gitçem ne yapıyorsun? n apıyorsun? ne olur n olur bir tanem bi tanem anladım annadım öyle mi? öyle me? değil mi? de me? aşağıda aşağda به تفاوت بین گفتار و نوشتار پدیده های آوایی نیز می گویند. * نکته: در جمهوری قبرس ترک شمالی (K.K.T.C) نیز زبان ترکی مرسوم است. اما تفاوت هایی نیز بین ترکی استانبول و قبرس وجود دارد. به پاره ای از این تفاوت ها اشاره می کنیم: در قبرس ne yapan? bilmen? geldin? hazırık tamamsın? در ترکیه ne yapıyorsun? bilmiyor musun? geldin mi? hazırız iyi misin? 19

20 : نکته ای در مورد تلفظ حرف l این حرف گاهی نرم و گاهی خشن تلفظ می شود. اما از آنجایی که پسوندهای این کلمات با توجه به نرم و خشن بودن تغییر می کنند در اینجا تعدادی از کلماتی را که به l نرم ختم می شوند را می آورم. )نقش( rol )جشنواره( festival )حال وضعیت( hal )نرمال( normal hayal )خیال( moral )اعصاب روحیه( terminal )پایانه( kolestrol )کلسترول( meşgul )مشغول اشغال( kontrol )کنترل( )کمال( kemal )الکل( alkol gol در فوتبال( )گل idol )ب ت( )فرمول( formul )نفت( petrol استفهامات پرسشی پر کاربرد در زبان ترکی : Ne? چه Kim? چه کسی Nerede? در کجا Nereye? به کجا Nereden? از کجا Nasıl? چگونه چطور zaman? Ne چه وقت کی Kaç? چند tane? Kaç چند تا kadar? Ne چه قدر Hangi? کدام Neresi? کجا Neden? برای چه Niye? چرا Niçin? چرا 20

21 فصل دوم : اسم İkinci Bölüm : Ad اسم کلمه ایست که برای نامیدن هر چیزی شخصی یا مکانی به کار می رود. صفت و ضمیر نیز جز اسم هستند. در این فصل مفصال به پسوندها (ekler) پرداخته می شود. یکی از مهم ترین بخش های زبان ترکی پسوندهای اسمی می باشد که بزرگترین مشکل زبان آموزان نیز همین بخش است. به طوری که زبان شناسان پسوندهای اصلی زبان ترکی را شاهرگ این زبان می دانند و می توان گفت ترکی زبان پسوندهاست. پسوندهایی مثل از در به با را... که خیلی از آذری های عزیز کشورمان هم از قوانین حاکم بر این پسوندها بی اطالع هستند. نکته ی جالب توجه در مورد پسوندها این است که همه ی آنها در آخر اسم می آیند. چیزی که در سایر زبان ها کمتر دیده می شود. مثال در ترکی می گوییم "خانه در" نه "درخانه" "خانه از" "خانه به" "خانه با" "خانه را" که خانه را مشابه فارسی است. ضمایر فاعلی : ضمیر کلمه ایست که جایگزین اسم می شود. ضمایر فاعلی ترکی عبارتند از: ما Biz من Ben شما Siz تو Sen آنها Onlar او O ضمایر اشاره : این Bu این ها Bunlar اینجا Burası در اینجا Burada این طور Böyle Şu این/آن Şunlar این ها/آن ها Şurası اینجا/آنجا در اینجا/درآنجا Şurada Şöyle این طور/آن طور آن O آن ها Onlar آنجا Orası در آنجا Orada آن طور Öyle چند مثال : - Bu ne? - Bu saat. - این چی است - این ساعت است. 21

22 - Şunlar ne? - این ها چی هستند - Onlar dergi. - آن ها مجله هستند. - Burası neresi? - اینجا کجاست - Burası eczane. - اینجا داروخانه است. - Burada kim var? - در اینجا چه کسی هست var. - Burada anne ve baba - در اینجا پدر و مادر هستند. otur. Böyle oturma, şöyle این طور ننشین آن طور بنشین. نکته : کلمه های bu, şu, o از آنجایی که تک سیالبی هستند و به حرف صدادار ختم می شوند هر نوع پسوندی که به آنها اضافه شود یک n میانجی می گیرند. پسوند های اسمی مهم در زبان ترکی : Çoğulluk eki : -ler/-lar ۲( پسوند جمع )ها( اگر آخرین حرف صدادار کلمه یکی از چهار حرف خشن (u,a),ı,o باشد پسوند -lar می گیرد و اگر نرم (ü,e),i,ö باشد پسوند -ler می گیرد. مانند: Okullar ها خانه Evler مدرسه ها Arabalar Doktorlar Kitaplar Yağmurlar اسم ها İsimler ماشین ها عینک ها Gözlükler دکترها قلم ها Kalemler کتاب ها دفتر ها Defterler باران ها در این مورد چند استثنا نیز وجود دارد. Saatler ها حرف Harfler ساعت ها مهربانی ها Şefkatler قلب ها Kalpler سیاحت ها Seyahatler کلمات... sürat, saat, harf, kalp, şefkat, seyahat, dikkat, yar, همگی عربی 22

23 هستند و با وجود اینکه آخرین حرف صدادارشان خشن است )a( اما پسوندهایی که بعد از آنها می آیند همواره نرم می باشند. نکته : بعضی کلمات فارسی مانند احمد اینا مادرم اینا ماها شماها در ترکی به شکل زیر است. Ahmet ler احمد اینا Annemler مادرم اینا شما ها Sizler ماها Bizler Soru eki : mi/mı/mu/mü? ۱( پسوند پرسشی ) ( * این پسوند در زبان فارسی و آذری وجود ندارد و فقط برای سوالی کردن اسم قبل از خود به کار می رود. مثال وقتی می خواهیم بگوییم من باید بگوییم mi? ben نه آنکه ben? اگر آخرین حرف صدادار کلمه یکی از a,ı باشد mı و اگر e,i باشد mi و اگر o,u باشد mu و اگر ö,ü باشد mü می آید. a,ı mı o,u mu e,i mi ö,ü mü مثال : mi? Ben من mü? Bu ne? gözlük این چیه عینکه mi? Sen تو mı? Bunlar dolap این ها کمد هستند mu? Burası okul اینجا مدرسه است mi? O erkek او پسر است هوا گرم است mı? Hava sıcak علی دکتر است mu? Ali doktor گاهی این پسوند به معنای... یا... به کار می رود و بعد از هر دو اسم می آید. مانند: ما یا شما mi? Biz mi, siz ا رهان یا امره mi? Orhan mı, Emre Teyze nerede? Burada mı, orada mı? خاله کجاست اینجا یا آنجا کلمه های پرسشی نیاز به پسوند پرسشی ندارند زیرا خود پرسشی هستند. مانند: 23

24 این چیست ne? Bu ne mi? Bu هتل کجاست nerede? Otel nerede mi? Otel کلمه هایی که پسوندهایشان استثنا بودند اینجا نیز به همان شکل هستند. Saat mi? ساعت Harf mi? حرف مهربانی mi? Şefkat قلب mi? Kalp توجه mi? Dikkat سیاحت mi? Seyahat ضمایر همراه پسوند سوالی ما mi? Biz من mi? Ben شما mi? Siz تو mi? Sen آنها mı? Onlar او mu? O me تلفظ می شود. نکته: پسوند سوالی mi در محاوره به شکل مثال به جای mi? ben ترک ها می گویند me? ben Bulunma durum eki : -de/-da/-te/-ta ۱( پسوند جایگاهی )در( اگر آخرین حرف صدادار کلمه خشن (u,a),ı,o باشد پسوند -da و اگر نرم (ü,e),i,ö باشد پسوند -de می آید. اگر کلمه به یکی از حروف بی صدای بی واک f-s-t-k-ç-ş-h-p ختم شود آنگاه de te و da ta تبدیل می شود. مانند: )در خانه( Evde )در ماشین( Arabada )درکجا ( Nerede? )در اینجا( Burada )در بیمارستان( Hastanede )در آنجا( Orada )در پارک( Parkta )در جنگ( Savaşta )در جیب( Cepte )در سبد( Sepette 24

25 بدیهی است که استثنائات برای این پسوند نیز به همان شکل است. )در قلب( Kalpte )در آن ساعت( O saatte )در مهربانی( Şefkatte )در این حرف( Bu harfte ضمایر همراه پسوند جایگاهی "در": )در این سیاحت( Şu seyahatte دست ما پیش ما Bizde دست من پیش من Bende دست شما پیش شما Sende دست تو پیش تو Sizde دست آنها پیش آنها Onlarda دست او پیش او Onda n میانجی می همانطور که قبال گفته شد کلمه ی o گیرد. هر پسوندی که به آن اضافه شود یک چند جمله با پسوند جایگاهی "در": kimde? - Kitap کتاب دست کیه bende. - Kitap کتاب دست منه. kimde? - Sıra نوبت کیه Ahmet te. - Sıra نوبت احمده. Ben önce ninemde kalırdım. Biz Ulus ta oturuyoruz. Sizde hiç para yok. Burada yasaktır. من قبال پیش مادربزرگم می ماندم. ما در )محله ی( اولوس می نشینیم. شما اصال پول ندارید. در اینجا ممنوع است. Uzaklaşma eki : -den/-dan/-ten/-tan ۴( پسوند جدایی )از( این پسوند نیز مانند پسوند شماره ی ۱ می باشد. مانند: Buradan )از کجا ( Nereden? )از اینجا( 25

26 )از ماشین( Arabadan )از خانه( Evden )از صبح( Sabahtan )از صلح( Barıştan İsveç ten )از گوشت( Etten )از سوئد( )از قلب( Kalpten )از ساعت( Saatten )از مهربانی( Şefkatten )از حرف( Harften )از سیاحت( Seyahatten همچنین : ضمایر همراه پسوند "از": )از ما( Bizden )از من( Benden )از شما( Sizden )از تو( Senden )از آنها( Onlardan )از او( Ondan چند جمله همراه پسوند "از" Senden hoşlanıyorum. Ondan nefret ederim. Mehmet ten beklemiyordum. Herşeyi iste, bunu isteme benden. Sizden hiç bir şey bilmem. Yönelme eki : -e/-a/-ye/-ya از تو خوشم می آید. از او نفرت دارم. از انتظار نداشتم. هر چیزی بخواه اینو از من نخواه. از شما هیچ چیز نمی دانم. ۵( پسوند متممی )به( اگر آخرین حرف صدادار کلمه خشن (u,a),ı,o باشد پسوند a- می آید و اگر نرم (ü,e),i,ö باشد پسوند e- می آید. اگر کلمه به حرف صدادار ختم شود یک y میانجی نیز می گیرد. این پسوند به معنای به به طرف به سمت می باشد. مانند: 26

27 )به ماشین( Arabaya )به خانه( Eve )به طرف کتابخانه( Kütüphaneye )به سمت پارک( Parka )به انسان ها( İnsanlara )به معلم ها( Öğretmenlere Ayşe ye )به ارهان( Orhan a )به عایشه( )به کجا ( Nereye? )به سمت استانبول( İstanbul a همچنین : )به حرف( Harfe )به ساعت( Saate )به مهربانی( Şefkate )به قلب( Kalbe ضمایر همراه پسوند متممی )به(: )به سیاحت( Seyahate به ما Bize به من Bana به شما Size به تو Sana به آنها Onlara به او Ona همانطور که می بینید اول شخص مفرد و دوم شخص مفرد کامال بی قاعده می باشند. چند جمله با پسوند متممی : به کجا می روی gidiyorsun? Nereye به اینجا بیا. gel. Buraya Tahran dan Ankara ya gelir. از تهران به آنکارا می آید. Kime inanıyorsun? به کی اعتماد می کنی به علی می گویم. söylüyorum. Ali ye از من بپرس. sor. Bana در هر زبانی حروف اضافه متفاوت است و در ترکی نیز بعضی پسوندها شبیه فارسی نیست. مثال در ترکی نمی گوییم از من بپرس. بلکه می گوییم به من بپرس و جمله ی beni sor 27

28 معنای دیگری می دهد. یعنی سراغ مرا بگیر جویای حال من شو. و یا از تو تشکر می کنم در ترکی می گویند به تو تشکر می کنم. Sana teşekkür ederim و یا به من قهر کردی bana küstün mü? Belirtme eki : -i/-ı/-u/-ü/-yi/-yı/-yu/-yü ۶( پسوند مفعولی )را( اگر آخرین حرف صدادار کلمه (ı,a) باشد پسوند ı اگر (i,e) باشد پسوند i اگر (u,o) باشد پسوند u و اگر (ü,ö) باشد پسوند ü می آید. اگر کلمه به حرف صدادار ختم شود یک y میانجی نیز می گیرد. مانند: Evi )ماشین را ) Arabayı )خانه را ) )عینک را ) Gözlüğü )دست را ) Kolu Emre yi Kuzuyu Kimi? )امره را ) Burayı )اینجا را ) )بره را ) Ölüyü )مرده را ) )چه کسی را ( İzmir i )ازمیر را ) همچنین: Saati Harfi )ساعت را ) Kalbi )قلب را ) )حرف را ) Şefkati )مهربانی را ) Seyahati )سیاحت را ) ضمایر فاعلی همراه پسوند مفعولی )را( : Beni من را Bizi ما را Seni تو را Sizi شما را Onu او را Onları آنها را چند جمله با پسوند را : 28

29 Ben elmayı çok seviyorum. Sen Özlem i tanıyor musun? Ben o kızı beğenmedim. Burayı biliyor musun? O arabayı aldın mı? Bunu satmak istiyorum. من سیب را خیلی دوست دارم. تو اوزلم را می شناسی من آن دختر را نپسندیدم. اینجا را بلدی آن ماشین را خریدی می خواهم این را بفروشم. آن را نمی خواهم. istemiyorum. Onu دوستت دارم! seviyorum! Seni İle -le/-la/-yle/-yla ۱( پسوند همراهی )با( کلمه ی ile فورم قدیمی و البته بسیار رسمی پسوند "با" می باشد. مانند : )با خانه( Ev ile )با ماشین( Araba ile اما در فورم های امروزی شکل کوتاه شده ی آن را داریم. اگر آخرین حرف صدادار کلمه خشن (u,a),ı,o باشد پسوند -la و اگر نرم (ü,e),i,ö باشد پسوند -le می آید. در صورتی که کلمه به حرف صدادار ختم شود یک y میانجی نیز می گیرد. مانند : )با هواپیما( Uçakla )با قطار( Trenle )با مترو( Metroyla )با امره( Emre yle همچنین : )با ساعت( Saatle )با حرف( Harfle )با قلب( Kalple )با مهربانی( Şefkatle ضمایر فاعلی به همراه پسوند همراهی )با( : )با سیاحت( Seyahatle Benimle (benle) با من Bizimle (bizle) با ما 29

30 با شما Sizinle با تو (senle) Seninle با آنها Onlarla با او (onla) Onunla "با" اگر پسوند بین دو اسم بیاید معنای "و" می دهد. Aysun la Levent geldiler. Dondurmayla pestilden hoşlanıyorum. Benle sen gideriz. آیسون و لونت آمدند. از بستنی و لواشک خوشم می آید. من و تو می رویم. چند جمله با پسوند "با" : Benimle hiç konuşma. Siz neyle geleceksiniz? اصال با من حرف نزن. شما با چی خواهید آمد Can ile Canan yakında evleniyor. Kiminle işin var? جان و جانان به زودی با کی کار داری ازدواج می کنند. Üniversiteye arabayla gidiyorum. -e/-a/-ye/-ya kadar با ماشین به دانشگاه می روم. ۸( پسوند فاصله )تا( از آنجایی که قانون هماهنگی حروف صدادار تاکنون دیگر برای خواننده کامال جا افتاده از تکرار این قانون از اینجا به بعد خودداری می کنم و فقط به نوشتن پسوندها بسنده می کنم. چند مثال : )تا کجا ( kadar? Nereye )تا تهران( Tahran a kadar )تا آنجا( Oraya kadar )تا استانبول( İstanbul a kadar )تا فردا( Yarına kadar )تا صبح( Sabaha kadar )تا اینجا( Buraya kadar )تا ساعت شش( Saat altıya kadar 30

31 Nereden nereye kadar? Buradan oraya kadar Ankara dan İzmir e kadar Türkiye den Almanya ya kadar Dünden bugüne kadar Salıdan perşembeye kadar Şimdiye kadar این پسوند بیشتر با پسوند از (-den/-dan/-ten/-tan) می آید. مانند: )از کجا تا کجا ( )از اینجا تا آنجا( )از آنکارا تا ازمیر( )از ترکیه تا آلمان( )از دیروز تا امروز( )از سه شنبه تا پنج شنبه( )تا حاال( گاهی کلمه ی kadar نمی آید. مانند: Pazardan cumaya Antalya dan Alanya ya )از یکشنبه تا جمعه( )از آنتالیا تا آالنیا( تمامی پسوندهای گفته شده جز پسوندهای مهم ترکی بودند که مکالمه و نوشتن درست بدون دانستن این پسوندها غیر ممکن است. için : پسوند )برای( : این پسوند به اسم نمی چسبد و فقط یک فرم دارد و بعد از اسم می آید. مانند : Sağlık için )برای سالمتی( Parti için )برای مهمانی( )برای صحبت کردن( Konuşmak için Bağımsızlık için )برای استقالل( Yabancılar için )برای خارجی ها( Bunun için )برای این( Makarna için )برای ماکارونی( Yemek için )برای خوردن( ضمایر همراه پسوند : için 31

32 برای ما Bizim için برای من Benim için برای شما Sizin için برای تو Senin için برای آنها Onlar için برای او Onun için گاهی پسوندهای به (-e/-a/-ye/-ya) نیز به معنای "برای" می باشد. مانند: aldım. Bunu sana این را برای تو خریدم. برای کی کارکردی çalıştın? Kime okuyorum. Üniversiteye girmeye برای ورود به دانشگاه درس می خوانم. Arabaya yeni bir sprey tuttum. برای ماشین یک اسپری جدید گرفتم. : پسوند های مقایسه ای gibi )مثل مانند( و kadar )به اندازه ی( Senin (sen) gibi güzel )مثل تو زیبا( )مثل احمد قوی( Ahmet gibi güçlü )مثل آمریکا بزرگ( Amerika gibi büyük Şeker gibi tatlı )مثل شکر شیرین( Babam kadar )به اندازه ی پدرم( Dünya kadar )به اندازه ی دنیا( kadar? Ne )چقدر ( Bu kadar )این قدر( چند جمله با پسوند های :gibi/kadar O kadar çok konuşma. Alev kadar kıskanç bir kız görmedim. Ben de sizin gibi doktorum. Ablan da senin kadar zayıf mı? Serkan Mine kadar çalışkan değil. -den/-dan/-ten/-tan başka آنقدر زیاد حرف نزن. دختری به حسودی آل و ندیدم. من هم مانند شما دکترم. خواهرت هم به اندازه ی تو الغر است سرکان به اندازه ی مینه پرکار نیست. پسوند به غیر از به جز : )غیر از این( Bundan başka )غیر از من( Benden başka 32

33 )به جز هواپیما( Uçaktan başka )غیر از پنیر( Peynirden başka چند جمله با پسوند -den başka : Benden başka kim seni sever? Ondan başka evde kim var? Ahmet ten başkasını davet etme. Bardaktan başka ne istiyorsun? کی غیر از من تو را دوست داره کی به جز او در خانه است کسی را به جز احمد دعوت نکن. غیر از لیوان چه چیزی را می خواهی dışına و hariç به جای پسوند -den başka می توان از هم استفاده کرد. مانند : Sen hariç kimse çalışmıyor. Senin dışına kimse çalışmıyor. İyelik ekleri: غیر از تو کسی کار نمی کند. به جز تو کسی کار نمی کند. پسوند های مالکیت : در زبان ترکی مالکیت شکل کامال متفاوتی دارد. مثال می گوییم هم ضمیر پسوند می گیرد و هم اسم. الف( کلمات مختوم به حرف صدادار : کتابم من. کتابت تو. یعنی Benim -m Bizim -miz/-mız/-muz/-müz Senin -n Sizin -niz/-nız/-nuz/-nüz Onun -si/-sı/-su/-sü Onların -leri/-ları چند مثال : Araba )ماشین( )ماشین ما( Bizim arabamız )ماشین من( Benim arabam )ماشین شما( Sizin arabanız )ماشین تو( Senin araban 33

34 )ماشین آنها( Onların arabaları )ماشین او( Onun arabası Anne )مادر( )مادر ما( Bizim annemiz )مادر من( Benim annem )مادر شما( Sizin anneniz )مادر تو( Senin annen )مادر آنها( Onların anneleri )مادر او( Onun annesi Soru )سوال( )سوال ما( Bizim sorumuz )سوال من( Benim sorum )سوال شما( Sizin sorunuz )سوال تو( Senin sorun )سوال آنها( Onların soruları )سوال او( Onun sorusu Örgü )بافتنی( Benim örgüm )بافتنی من( Bizim örgümüz )بافتنی ما( Senin örgün )بافتنی تو( Sizin örgünüz )بافتنی شما( Onun örgüsü )بافتنی او( Onların örgüleri )بافتنی آنها( ب( کلمات مختوم به حرف بی صدا : Benim -im/-ım/-um/-üm Bizim -imiz/-ımız/-umuz/-ümüz Senin -in/-ın/-un/-ün Sizin -iniz/-ınız/-unuz/-ünüz Onun -i/-ı/-u/-ü Onların -leri/-ları Baş )سر( )سر ما( Bizim başımız )سر من( Benim başım )سر شما( Sizin başınız )سر تو( Senin başın 34

35 )سر آنها( Onların başları )سر او( Onun başı Beden )بدن( )بدن ما( Bizim bedenimiz )بدن من( Benim bedenim )بدن شما( Sizin bedeniniz )بدن تو( Senin bedenin )بدن آنها( Onların bedenleri )بدن او( Onun bedeni Kol )دست( )دست ما( Bizim kolumuz )دست من( Benim kolum )دست شما( Sizin kolunuz )دست تو( Senin kolun )دست آنها( Onların kolları )دست او( Onun kolu Gözlük )عینک( Benim gözlüğüm )عینک من( Bizim gözlüğümüz )عینک ما( Senin gözlüğün )عینک تو( Sizin gözlüğünüz )عینک شما( Onun gözlüğü )عینک او( Onların gözlükleri )عینک آنها( همانطور که قبال گفته شد کلمه ی gözlük چون پسوندی که به آن اضافه شده با حرف صدادار شروع شده k ğ می شود. در مورد پسوند مالکیت سوم شخص مفرد و جمع چون به حرف صدادار ختم می شوند هر پسوندی که به آنها اضافه شود یک n میانجی می گیرد )به جز پسوند همراهی با(. مانند: Onun elinde )در دست او( Onların ortasında )در میان آنها( )از صورت او( Onun yüzünden )خانواده های آنها را( Onların ailelerini Ali nin evine )به خانه ی علی( می توان ضمایر را هم نیاورد و فقط پسوند مالکیت را بر آخر اسم اضافه کرد. مانند : 35

36 )برادرت خوش تیپه( yakışıklı. Kardeşin )ماشینش خیلی شیکه( şık. Arabası çok می توان ابتدا اسم را جمع بست و سپس پسوندهای مالکیت را آورد. مانند : Benim kızlarım )دختران من( Senin evlerin )خانه های تو( عدد : عدد نیز جز اسم محسوب می شود. اعداد اصلی: 0 sıfır 1 bir 2 iki 3 üç 4 dört 5 beş 6 altı 7 yedi 8 sekiz 9 dokuz 10 on 11 on bir 12 on iki 13 on üç 14 on dört 15 on beş 16 on altı 17 on yedi 18 on sekiz 19 on dokuz 20 yirmi 21 yirmi bir 22 yirmi iki 23 yirmi üç 30 otuz 31 otuz bir 32 otuz iki 40 kırk 50 elli 60 altmış 70 yetmiş 80 seksen 90 doksan 100 yüz 101 yüz bir 110 yüz on 200 iki yüz 300 üç yüz 400 dört yüz 500 beş yüz 600 altı yüz 700 yedi yüz 800 sekiz yüz 900 dokuz yüz 1000 bin 1100 bin yüz 2000 iki bin 3000 üç bin on bin yüz bin bir milyon bir milyar 36

37 چند مثال : Birkaç örnek: 78 yetmiş sekiz 249 iki yüz kırk dokuz 1236 bin iki yüz otuz altı elli dört bin yedi yüz elli üç yüz otuz sekiz bin dokuz yüz on altı bir milyon dokuz yüz doksan dokuz شماره های تلفن : شماره های تلفن مانند فارسی دو رقم دو رقم و سه رقم سه رقم گفته می شود dört yüz otuz beş doksan yedi seksen bir dört yüz altmış sekiz yetmiş altmış üç dört yüz kırk dört sıfır beş yüz otuz iki sıfır beş yüz otuz üç-sekiz yüz on sekiz on dokuz yetmiş اگر عددی همراه با اسم بیاید اسم مانند زبان انگلیسی جمع بسته نمی شود. مانند : یازده مرغ on bir tavuk چهار بچه dört çocuk دو ماشین iki araba پنج مرد beş adamlar beş adam اعداد ترتیبی : اعداد ترتیبی با پسوندهای روبرو ساخته می شوند. -inci/-ıncı/-uncu/-üncü یازدهم 11. on birinci ششم 6. altıncı اول 1. birinci دوازدهم 12. on ikinci هفتم 7. yedinci دوم 2. ikinci 37

38 بیستم 20. yirminci هشتم 8. sekizinci سوم 3. üçüncü نهم 9. dokuzuncu چهارم 4. dördüncü 100. yüzüncü صدم 5. beşinci 10. onuncu پنجم دهم bininci هزارم sonuncu آخرین آخر kaçıncı چندمین چندم برای نشان دادن عدد ترتیبی به شکل رقم بعد از عدد یک نقطه "." می آید. فرق سوم و سومین در این است که اگر اسم ابتدا بیاید می گوییم سوم و اگر در آخر بیاید می گوییم سومین. هم سوم و هم سومین üçüncü معنا می دهند. مانند: üçüncü kitap کتاب سوم کتاب سومین چند مثال : قسمت ششم altıncı bölüm طبقه ی پنجم beşinci kat ایستگاه آخر sonuncu durak فصل چندم mevsim? kaçıncı اعداد توزیعی : -şer/-şar عدد توزیعی با افزودن پسوندهای -er/-ar ساخته می شود. مانند: و اگر عدد به حرف صدادار ختم شود birer beşer dokuzar ikişer altışar onar üçer dörder yedişer sekizer چند جمله با اعداد توزیعی: Teker teker girin. Herkesten onar cümle istiyorum. تک تک وارد شوید. از هر کس نفری ده جمله می خواهم. 38

39 Lütfen beşer ekmek gönderin. لطفا نفری پنج تا نان بفرستید. ریاضیات و اعداد : چهار عمل اصلی به اضافه ی Artı جمع Toplama منها ی Eksi تفریق Çıkarma ضربدر Çarpı ضرب Çarpma تقسیم بر Bölü تقسیم Bölme کلمات eksi و artı به معنای معایب و مزایا نیز هست. مانند: Eksileri var artıları da var. Birkaç örnek: معایبی دارد مزایایی هم دارد. چند مثال : 2+2=4 iki artı iki eşittir dört 5-3=2 beş eksi üç eşittir iki 2 4=8 iki çarpı dört eşittir sekiz 10 5=2 on bölü beş eşittir iki اعداد کسری: (dörtte üç) (sekizde beş) (onda beş) (yüzde on beş) (binde bir) %25 (yüzde yirmi beş) Saat: ساعت : 39

40 در ترکی دو نوع سوال در مورد ساعت داریم. ۰( ساعت چند است 1) Saat kaç? الف( برای بیان ساعت های روند از کلمه ی)عدد+ saat ( ساعت استفاده می کنیم. مانند : 01:00 Saat bir. 02:00 Saat iki. 05:00 Saat beş. 16:00 Saat on altı. 08:30 Saat sekiz buçuk. ب( برای بیان... دقیقه گذشته از: ساعت+ Saat دقیقه+ y)-i/-ı/-u/-ü )+عدد geçiyor +عدد 02:05 Saat ikiyi beş geçiyor. 04:10 Saat dördü on geçiyor. 07:25 Saat yediyi yirmi beş geçiyor. 09:40 Saat dokuzu kırk geçiyor. ج( برای بیان... دقیقه مانده به: ساعت بعدی+ Saat دقیقه مانده+ y)-e/-a )+عدد var +عدد 03:35 Saat dörde yirmi beş var. 05:40 Saat altıya yirmi var. 08:45 Saat dokuza çeyrek var (dokuza on beş var). 11:55 Saat on ikiye beş var. 40

41 کلمه ی çeyrek همان چارک به معنای ربع می باشد. 1) Saat kaçta? ۰( درساعت چند الف( برای بیان ساعت های روند ساعت+ Saat de/-da/-te/-ta -+عدد در ساعت Saat 1 de Saat birde ۰ در ساعت Saat 2 de Saat ikide ۰ در ساعت Saat 5 te Saat beşte ۰ در ساعت altıda. ۰۱ Saat 16 da Saat on Saat 8:30 ta (8:30 da) Saat sekiz buçukta (sekiz otuzda). در ساعت ۱۱ ۰ ب( برای بیان در ساعت... دقیقه گذشته از: ساعت+ Saat دقیقه+ y)-i/-ı/-u/-ü )+عدد geçe +عدد 02:05 geçe. Saat ikiyi beş در ساعت دو و پنج دقیقه. geçe. 04:10 Saat dördü on در ساعت چهار و ده دقیقه geçe. 07:25 Saat yediyi yirmi beş در ساعت هفت و بیست و پنج دقیقه. geçe. 09:40 Saat dokuzu kırk در ساعت نه و چهل دقیقه. ج( برای بیان در ساعت... دقیقه مانده به: ساعت+ Saat دقیقه مانده+ y)-e/-a )+عدد kala +عدد kala. 03:35 Saat dörde yirmi beş در ساعت بیست و پنج دقیقه به چهار. kala. 05:40 Saat altıya yirmi در ساعت بیست دقیقه به شش. درساعت یک ربع به نه.( kala 08:45 Saat dokuza çeyrek kala (dokuza on beş 41

42 در ساعت پنج دقیقه به دوازده. kala. 11:55 Saat on ikiye beş نکته : عدد چهار (dört) تنها عددی است که اگر پسوندی که با حرف صدادار شروع می شود به آن اضافه شود d t تبدیل می شود. پسوند های )قبل( önce و :sonra )بعد( )دو ماه بعد( İki ay sonra )یک روز قبل( Bir gün önce )چهار هفته بعد( Dört hafta sonra )سه ساعت قبل( Üç saat önce : پسوندهای -den önce و -den sonra )قبل از( )بعد از( Saat beşten sonra )بعد از ساعت پنج( Bundan sonra )از این به بعد( )قبل از چهارشنبه( Çarşambadan önce Akşamdan önce )قبل از شب( O günden önce )قبل از آن روز( Benden sonra )بعد از من( موصوف و صفت : ترکیب موصوف و صفت به شکل )اسم+صفت( است که مانند زبان انگلیسی می باشد. یعنی ابتدا صفت می آید و بعد اسم بدون هیچ گونه پسوند اضافی. مانند: Güzel ad )اسم زیبا( Beyaz saray )قصر سفید( Genç erkek )پسر جوان( Büyük araba )ماشین بزرگ( صفات متضاد : büyük/küçük بزرگ/کوچک mutlu/mutsuz شاد/ناراحت uzun/kısa بلند/کوتاه zengin/fakir ثروتمند/فقیر geniş/dar پهن گشاد/باریک تنگ sağ/sol راست/چپ kalın/ince ضخیم کلفت/ظریف hafif/ağır سبک/سنگین uzak/yakın دور/نزدیک sıcak/soğuk گرم/سرد 42

43 تمیز/کثیف temiz/pis زیبا/زشت güzel/çirkin خوشمزه/بدمزه lezzetli/lezzetsiz خوب/بد iyi/kötü beyaz/siyah ارزان/گران ucuz/pahalı سفید/سیاه یواش/سریع yavaş/hızlı الغر/چاق zayıf/şişman نرم/صفت زبر yumuşak/sert جلو/پشت ön/arka yukarı/aşağı تیز /کند keskin/kör باال/پایین زنده/مرده canlı/ölü جوان/پیر genç/yaşlı پرکار/تنبل çalışkan/tembel نو/کهنه yeni/eski مودب/بی ادب terbiyeli/terbiyesiz آسان/سخت kolay/zor درشت/ریز iri/ufak گرسنه/سیر aç/tok روشن/تیره açık/koyu خشن/ خوش اخالق kaba/ kibar تعدادی صفات پرکاربرد: نگران کنجکاو meraklı حسود kıskanç مهربان şefkatli خسیس cimri بد جنس kötü kalpli دست و دل باز cömert ساده sade خودخواه bencil متکبر kibirli مغرور gururlu زن ذلیل kılıbık خودپسند kendini beğenmiş بی دست و پا بزدل pısırık شیطون yaramaz قوی güçlü بچه ننه ana kuzusu 43

44 اس+ دستور زبان جامع ترکی osmanlı kadın زن ساالر cesur شجاع kazak erkek مرد ساالر ilginç جالب zilli شر و شیطون korkak ترسو burnu havada از دماغ فیل افتاده sinirli عصبی alımlı بانمک sakin آرام çekici جذاب hareketli شاد پرتحرک çocuksu بچه esmer سبزه sevimli دوست داشتنی sarışın بلوند tedirgin دلخور kızgın عصبانی kırgın خشمگین öfkeli دلخور şımarık لوس neşeli با نشاط مضاف و مضاف الیه: ترکیب اسم+اسم را مضاف و مضاف الیه گویند. عالمت این حالت اسمی در فارسی عالمت کسره ی اضاف ( می کنیم. ) و در انگلیسی of می باشد. در این حالت از پسوندهای زیر استفاده i/ı/u/ü/si/sı/su/sü a. م دوم+ in/-ın/-un/-ün/-nin/-nın/-nun/-nün -+اسم اول اگر اسم اول به حرف صدادار ختم شود یک n چهار پسوند دوم را بوجود می آورد. اگر اسم دوم به حرف صدادار ختم شود یک چهار پسوند دوم را بوجود می آورد. مانند: میانجی به چهار پسوند اول اضافه می شود و s میانجی به چهار پسوند اول اضافه می شود و 44

45 Arabanın kapısı Gölün ortası )حیاط خانه( Evin bahçesi )در ماشین( )پارک اینجا( Buranın parkı )وسط دریاچه( )پر عقاب( Kartalın tüyü )بال پرنده( Kuşun kanadı )اتوی همسایه( Komşunun ütüsü )بره ی چوپان( Çobanın kuzusu )فکر جوان( Gencin düşüncesi )پای بچه( Çocuğun ayağı i/ı/u/ü/si/sı/su/sü b. سا+ م دوم+ ø +اسم اول اگر پسوند های اسم اول را حذف کنیم در آن صورت یکی از حالت های زیر بوجود می آید: ۰( نوع را بیان می کند. مانند )توپ فوتبال( Futbol topu می شود. که در آن نوع توپ بیان ۰( عدم وابستگی را مشخص می کند. مانند: )سالن بیلیارد( bilardo salonu که کلمه ی بیلیارد زیر مجوعه ی کلمه ی سالن نیست. اما در کلمه ی )سالن خانه( evin salonu سالن زیر مجموعه ی خانه است و بخشی از قسمت های خانه محسوب می شود. چند مثال : )اتاق خواب( Yatak odası )کفش بچه( Çocuk ayakkabısı )عینک آفتابی( Güneş gözlüğü )سالن نشیمن( Oturma salonu )جزیره ی پرنده( Kuş adası )پارچه ی مخمل( Kadife kumaşı )کالس انگلیسی( İngilizce kursu )بیمار قلبی( kalp hastası )سواالت شیمی( Kimya soruları )دست بافت( El örgüsü بعضی وقتها هم بدون پسوندهای اسم اول و هم با پسوندهای اسم اول ترکیب اسمی داریم. مانند: )شیشه ی هر ماشینی( Araba camı )شیشه ی این ماشین( Arabanın camı 45

46 اس+ دستور زبان جامع ترکی )کیف زنانه( Kadın çantası )کیف این زن( Kadının çantası مثال : Arabanın camı kırıldı. Biz araba camı üretiyoruz. Kadının çantasını çaldılar. Ben kadın çantası satıyorum. شیشه ی ماشین شکست. ما شیشه ی ماشین تولید می کنیم. کیف زنه را دزدیدند. من کیف زنانه می فروشم. اگر دقت کنید پسوندهای اسم دوم همان پسوندهای مالکیت سوم شخص مفرد هستند. بنابراین همانطور که قبال گفته شد اگر پسوندی به اسم دوم اضافه شود یک n میانجی می گیرد. Evin bahçesine gideriz. Kapının kolunu değiştirdim. Çalışma odasından korkuyorum. Deniz kenarında piknik yaptık. به حیاط خانه می رویم. دستگیره ی در را عوض کردم. از اتاق مطالعه می ترسم. در کنار دریا پیک نیک کردیم. چنانچه مضاف و مضاف الیه بیشتر از دو تا اسم باشد بعد از پسوندهای اسم دوم پسوندهای - nin/-nın/-nun/-nün می آید و بعد اسم سوم و پسوندهای -i/-ı/-u/-ü/-si/-sı/-su/-sü و چنان چه اسم چهارم و پنجم اضافه شوند این قانون تکرار می شود. -i/-ı/-u/-ü/-si/-sı/-su/- م دوم+ in/-ın/-un/-ün/-nin/-nın/-nun/-nün -+اسم اول sü+ سوم+ nin/-nın/-nun/-nün - +اسم -i/-ı/-u/-ü/-si/-sı/-su/-sü+... مانند: Arabanın kapısının camı kırık. Metin in vilasının mobilyaları çok eski. شیشه ی در ماشین شکسته است. مبلمان ویالی متین خیلی قدیمی است. Çalışma kitabının ilk sayfasında güzel resimler var. 46

47 در اولین صفحه ی کتاب کار عکس های زیبایی است. خانه ام در پشت خانه ی مراد است. arkasında. Evim Murat ın evinin Elbiseler yatak odasının içinde. Alanın giriş kapısında duruyor. لباس ها درون اتاق خواب است. در مقابل در ورودی محوطه ایستاده. موقعیت های جغرافیایی: Kuzey شمال Kuzeybatısı شمال غربی Güney جنوب Kuzeydoğusu شمال شرقی Doğu شرق Güneybatısı جنوب غربی Batı غرب Güneydoğusu جنوب شرقی چند مثال: İran Türkiye nin doğusunda. Türkiye İran ın batısında. Ermenistan İran ın kuzeybatısında. Irak Türkiye nin güneyinde. Türkiye Süriye nin kuzeyinde. Pakistan İran ın güneydoğusunda. ایران در شرق ترکیه است. ترکیه در غرب ایران است. ارمنستان در شمال غربی ایران است. عراق در جنوب ترکیه است. ترکیه در شمال سوریه است. پاکستان در جنوب شرقی ایران است. جهت ها: در کنار yanında در میان دروس ط ortasında در اطراف etrafında در بین در وس ط arasında solunda در سمت راس ت sağında در سمت چ پ 47

48 içinde در داخل درون dışında در خارج در بیرون karşısında در مقابل sırtında در پشت arkasında در عقب önünde در جلوی yukarısında در باالی aşağısında در پایین üstünde در زیر altında در روی چند مثال: AsyaBank parkın etrafında. Araba uçak ve trenın arasında. Mağazamız pastanenin karşısında. آسیا بانک در اطراف پارک است. ماشین بین هواپیما و قطار است. مغازه ی ما در مقابل قنادی است. Evin önünde bir bahçe var. در جلوی خانه یک باغچه )حیاط( وجود دارد. Şehir içinde çok hırsız var. Şehir dışında uçak yok. در داخل شهر دزدهای زیادی وجود دارد. در خارج از شهر هواپیما وجود ندارد. - در روی میز چه چیزی وجود دارد var? - Masanın üstünde ne - Masanın üstünde birşey yok. ama altında cüzdan var. - در روی میز چیزی نیست اما در زیرش کیف پول است. صفت برتر و صفت برترین: : پیشوندهای daha و en - تر و en به معنای این دو تنها پیشوندهای رایج - ترین می باشد. مانند: در زبان ترکی هستند. daha به معنای زیبا ترین en güzel زیبا تر daha güzel زیبا güzel 48

49 büyük بزرگ daha büyük بزرگ تر en büyük بزرگ ترین uzun بلند daha uzun بلندتر en uzun بلندترین چند مثال: kalabalık. İstanbul Ankara dan daha استانبول از آنکارا شلوغ تر است. Fırat Ayhan dan daha çalışkan. Timsah kediden daha tehlikeli. فرات از آیهان پرکارتر است. تمساح از گربه خطرناک تر است. او زیباترین دختر دنیاست. kızıdır. O, dünyanın en güzel در این ناحیه قدرتمندترین انسان کیست kim? Bu bölgede en kuvvetli insan کدام یک چاق ترین دانش آموز مدرسه است hangisi? Okuldaki en şişman öğrenci de/da Ali iyi bir genç. Ahmet de. پسوند "هم": علی جوان خوبی است. احمد هم )همین طور(. - Memnun oldum. - خوشحال شدم. - من هم خوشحال شدم. oldum. - Ben de memnun Ben de geliyorum. من هم می آیم. Cengiz cevabı biliyor, Hakan da biliyor. چنگیز جواب را می داند هاکان هم می داند. buradaydı. Murat da Emre de هم مراد اینجا بود هم امره. گاهی این پسوند به معنای اما می باشد. مانند: Biliyor da söylemiyor. Tanıdım da selam söylemedim. می داند اما نمی گوید. شناختم اما سالم نکردم. 49

50 : پسوندهای -lik/-lık/-luk/-lük این پسوند سه کاربرد زیر را دارد: ۰( اسم معنا می سازد که معادلش در فارسی "-ی" است. مانند: güzellik )زیبایی( büyüklük )بزرگی( genişlik )پهنا عرض( uzunluk )درازا طول( yükseklik )ارتفاع( iyilik )خوبی( kötülük )بدی( şişmanlık )چاقی( birlik )اتحاد( şimdilik )فعال( ۰( اسم مکان و اسم ابزار می سازد. مانند: )جا شکری قندان( şekerlik )نمکدان( tuzluk )کتری( çaydanlık )عینک( gözlük )سطل آشغال( çöplük )جا سیگاری( küllük )قوری( demlik )گل گیر( çamurluk ۱( اسم جمع می سازد. مانند: )انسان ها( İnsanlık )جوانان( gençlik چند مثال با پسوند :-lik Güzellik veya çirkinlik önemli değil. İnsanlık önemlidir. زشتی و یا زیبایی مهم نیست. انسانیت مهمه. Dün İstanbul da 5.1 büyüklüğünde deprem oldu. 50

51 دیروز در استانبول زلزله ای به بزرگی ۰/۰ ریشتر آمد. Bu kübün uzunluğu 2 metre, genişliği 1 metre yüksekliği de 1.5 این مکعب طولش ۰ متر عرضش ۰ متر و ارتفاعش یک و نیم متر است. metredir. Masalara tuzluk, biberlik ve şekerlik koydum. Peçeteliklere de peçete koydum. به روی میزها نمکدان فلفلدان و شکردان گذاشتم. در جا دستمال کاغذی ها هم دستمال کاغذی گذاشتم. -li/-lı/-lu/-lü پسوند "دارای" معنای این پسوند با و دارای می باشد. مانند: )نمکی شور( tuzlu )شکردار( şekerli )آبدار( sulu )دارای کرم کرمدار( kremli )روغنی چرب( yağlı )شیردار( sütlü )الکلی( alkollü )رنگی رنگ شده( boyalı )عاقل( akıllı )فلفلی( biberli گاهی به همراه یک صفت به معنای دارای آن صفت به کار می رود. مانند: )دارای پیراهن سبز( yeşil gömlekli )چشم آبی دارای چشم آبی( mavi gözlü )دست کوتاه( kısa kollu )قد بلند( uzun boylu )عقب مانده ی ذهنی( geri zekalı )خوش قلب( iyi kalpli چند مثال با پسوند -li : Sütlü kahve istiyor musun? Dengeli beslenmek çok önemli. قهوه با شیر می خواهی متعادل تغذیه کردن خیلی مهمه. 51

52 Bugün hava güneşli, ama dün rüzgarlıydı. امروز هوا آفتابیه اما دیروز بادی بود )باد می وزید(. Benim yengem çok kötü kalpli biri. زن عموی من خیلی فرد بد قلب )بدجنسی( است. Ful eşyalı, üç odalı bir ev aldım. kremli şampuan, boyalı saçlar için. -siz/-sız/-suz/-süz یک خانه ی مبله سه اتاقه گرفتم. شامپوی کرم دار برای موهای رنگ شده. پسوند "بدون" معنای این پسوند بی و بدون می باشد. مانند: )بی نمک( tuzsuz )بدون شکر( şekersiz )بدون آب تشنه( susuz )بدون کرم( kremsiz )بدون روغن خشک( yağsız )بی خبر( habersiz )بدون الکل( alkolsüz )بدون تو بی تو( sensiz )بی عقل( akılsız )بدون فلفل( bibersiz Şekersiz çay içerim. Akılsız adam ne dersem anlamaz. Alkolsüz bira var mı? Onsuz ben ne yapayım ki? -ken/-yken: چای بدون شکر می نوشم. آدم بی عقل هر چی بگویم نمی فهمد. آبجوی بدون الکل دارید آخر بدون او من چه کنم پسوند "وقتی که": این پسوند هم به اسم می چسبد و هم به فعل. در مورد حالت فعلی در فصل چهارم توضیح داده می شود. اما در مورد حالت اسمی این پسوند به معنای "وقتی که" "موقعی که" "زمانی که" و "هر وقت که" است. اگر اسم یا صفت به حرف صدادار ختم شود یک y 52

53 میانجی به آن اضافه می کیم. این پسوند شخص و زمان ندارد و از روی جمله می توان به معنای آن پی برد. مانند: Ben küçükken çok yaramazdım. Buradayken daha çok rahatım. وقتی که من کوچک بودم خیلی شیطون بودم. وقتی که اینجا هستم خیلی راحت ترم. موقعی که پدربزرگم جوان بود خیلی خوش تیپ بود. Dedem gençken çok yakışıklıymış. Merve yle öğrenciyken tanıştım. Siz yokken kimse geldi. Sen varken birşey istemem. saçların siyahken daha güzeldi. زمانی که دانشجو بودم با مروه آشنا شدم. هنگامی که شما نبودید کسی آمد. وقتی که تو باشی چیزی نمی خواهم. موهایت وقتی که سیاه بود زیباتر بود. : پسوند -ki این پسوند تابع قانون هماهنگی حروف صدادار نمی باشد و در هر حال به این شکل می باشد. پسوند -ki به نوعی مالکیت محسوب می شود. به معناهای مختلفی که این پسوند می دهد در زیر توجه کنید: )بعدی( sonraki )قبلی( önceki )ایستگاه بعدی( sonraki durak )امتحان قبلی( önceki sınav به همراه ضمایر مالکیت: مال ما bizimki مال من benimki مال شما sizinki مال تو seninki مال آنها onlarınki مال او onunki -deki/-daki/-teki/-taki به همراه پسوند "در": 53

54 دستور زبان جامع ترکی )که روی میز است( masadaki )که در اینجاست( buradaki )که در باغچه است( bahçedeki )که در طبقه ی پایین است( alt kattaki به همراه قید زمان: ( صبح( ( sabahki فردا( yarınki ( امسال( bu yılki o در مورد سه کلمه ی )امروزی( bugünkü )دیروزی( dünkü و )آن روزی( günkü به جای -ki پسوند -kü را داریم. چند مثال با پسوند -ki : مغازه هایی را که در امین انو هستند دوست دارم. Eminönü ndeki mağazaları seviyorum. Merdivendeki oyuncak kimin? Bu sokaktaki park çok modern. اسباب بازی ای که روی پله هست مال کیه پارکی که در این کوچه است خیلی مدرنه. من زن دیروز نیستم. زن امروزم. kadınım. Ben dünkü kadın değilim. Bugünkü Dün akşamki film çok korkunçmuş. Bendeki telefon numaran yanlıştır. فیلم دیشبی خیلی ترسناک بوده. شماره تلفنت که دست منه اشتباهه. Önceki arabası sarıydı, şimdiki arabası beyaz. ماشین قبلی اش زرد بود ماشین االنش سفیده. Bu binadaki komşular çok görültülü. همسایه های این ساختمان خیلی پرسروصدا هستند. Bizim evimiz Beyoğlu da, sizinki nerede? 54

55 خانه ی ما در بی اوغلو است مال شما کجاست این پاک کن مال من نیست مال تورگوت است. Turgut unki. Bu silgi benim değil, Yarınki programımız nedir? Çabuk söndür elindeki şu sigarayı. Bu ayki fatura geldi mi? برنامه ی فردایمان چیست سریع خاموش کن سیگاری را که تو دستته. قبض این ماه آمد Pekiştirme s/r/m/p: حالت های تاکیدی: در فارسی گاهی به کلماتی بر می خوریم که معنای خاصی ندارند و فقط برای تاکید می آیند مانند گنده م نده خوشگل مشگل کر و کثیف تر و تازه و.... در ترکی نیز چنین ترکیباتی وجود دارند که با برداشتن سیالب اول و افزودن یکی از پسوندهای s/r/m/p به سیالب اول ساخته می شود. این که کدام یک از این چهار حرف بیاید قانون خاصی وجود ندارد و فقط با تمرین و ممارست می توان آن را آموخت. مانند: )خوشگل مشگل( güpgüzel )خوشگل( güzel )آبی آبی( masmavi )آبی( mavi yeşil yemyeşil sarı sapsarı kırmızı kıpkırmızı beyaz bembeyaz siyah simsiyah mor mosmor pembe pespembe turuncu tupturuncu temiz tertemiz taze taptaze katı kaskatı uzun upuzun kızıl kıpkızıl kuru kupkuru sıkı sımsıkı dolu dopdolu 55

56 yeni yepyeni başka bambaşka sıklam sırılsıklam çıplak çırılçıplak yalnız yapayalnız parça paramparça پسوند :-ce/-ca/-çe/-ça این پسوند جز پرکاربرد ترین پسوندهای زبان ترکی است. اگر کلمه به یکی از ۰ حرف f/s/t/k/ç/ş/h/p ختم شود ce çe می شود. کاربردهای آن را در زیر بررسی می کنیم: ۰( قید حالت zayıfça )نسبتا الغر( güzelce )نسبتا زیبا( yavaşça )به آهستگی( sessizce )با سکوت( gizlice )یواشکی( büyükçe )نسبتا بزرگ( erkekçe )مردانه( çocukça )بچه گانه( ۰( زبان خارجی Türkçe )زبان ترکی( )زبان آلمانی( Almanca Farsça )زبان فارسی( İngilizce )زبان انگلیسی( ۱( به معنای به نظر... bence به نظر من bizce به نظر ما sence به نظر تو sizce به نظر شما ø ø ø ø * شکل سوم شخص مفرد و جمع وجود دارند. اما به شکل دیگری ساخته می شوند. کلمات onca و onlarca معنای دیگری می دهند. saatlerce )روزها( ۱( حالت زمانی در کلمات )دقیقه ها( dakikalarca )ساعت ها( 56

57 yıllarca )هفته ها( haftalarca )ماه ها( aylarca )سال ها( günlerce ۰( حالت عددی در کلمات )دهها( onlarca )صدها( yüzlerce )هزاران( binlerce )میلیون ها( milyonlarca ۱( به همراه ضمایر اشاره به معنای )این همه( bunca onca )این همه/آن همه( şunca )آن همه( düşünce )استراحت( bulmaca ۷( در کلمات )معما( bilmece eğlence )تفریح( dinlence و )جدول( )فکر عقیده( چند مثال با پسوند :-ce Babam İngilizce ve Fransızca biliyor, ama Rusça bilmiyor. بابام انگلیسی و فرانسوی می داند اما روسی نمی داند. به نظر تو چطور شد oldu? Sence nasıl Uzunca bir zamandır tatil yapmak istiyorum. زمانی نسبتا طوالنیست که می خواهم به تعطیالت بروم. Nihayet oğlum dönüyor. yıllarca bugünü bekledim. باالخره پسرم برمی گردد. سالهاست منتظر امروزم. Sessizce evden çıktılar. به آرامی از خانه خارج شدند. در جنگ جهانی دوم آن همه انسان مردند. öldü..2 dünya savaşında onca insan من تا حاال ده ها کتاب خواندم. okudum. Ben şimdiye kadar onlarca kitap یکی از دوستانم در خانه جدول حل می کند. Bir arkadaşım evde bulmacalar hazırlıyor. Demet sarışın, güzelce bir kız. دمت دختری بلوند و نسبتا زیباست. 57